Հայ աստվածաբան Վարդան Խաչատրյանը հայտարարել է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներում Արցախի եկեղեցական ժառանգությանը վնաս հասցնելու սպառնալիքի մասին: Դրանց թվում են Դադիվանքը, Ամարասի, Գանձասարի վանքերը, Սուրբ Ղազանչեցոցը Շուշիում:
Ուրբաթ օրը մամուլի ասուլիսում նա նշել է, որ վերջերս հայտնի է դարձել, որ Ադրբեջանի իշխանությունները Դադիվանքի հայկական եկեղեցին հանձնել են ուդիններին (քրիստոնեություն քարոզող ազգ):
«Դադիվանքը հայ ժողովրդի պատմության մեջ հսկայական մշակութային ժառանգություն ունեցող վանական համալիր է, որը կապված է 9-12-րդ դարերում հայկական մշակույթի աննախադեպ վերելքի հետ», - ասել է Խաչատրյանը:
Նա հիշեցրել է, որ վանական համալիրը լրջորեն վնասվել էր անցյալ դարի 60-ականներին, երբ տարածքը Խորհրդային Ադրբեջանի կազմում էր. եկեղեցու տեղում գյուղ էր կառուցվել, և Դադիվանքն աստիճանաբար ավիրվում էր։ Աստվածաբանն ընդգծել է, որ այսօր էլ չի կարելի թշնամուց եկեղեցու նկատմամբ պատշաճ վերաբերմունք ակնկալել:
Խաչատրյանն անդրադարձել է նաև Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց առաքելական տաճարի ճակատագրին (հոկտեմբերի 8-ին Ադրբեջանի զինված ուժերը երկու անգամ հրթիռահրետանային հարված հասցրեցին եկեղեցուն, վիրավորվել էին խաղաղ բնակիչներ և լրագրողներ՝ խմբ.): Փորձագետը նշել է, որ Սուրբ Ղազանչեցոցը եզակի ճարտարապետական հուշարձան է՝ կառուցված թանկարժեք սպիտակ բազալտից, ադրբեջանական զինված ուժերը ներսից գնդակոծել են այն: «Ի՞նչ սպասել նրանցից (ադրբեջանցիներից) այս պարագայում: Չի կարելի ակնկալել պատշաճ վերաբերմունք», - շեշտել է Խաչատրյանը:
Աստվածաբանը նշել է, որ այն ամենն, ինչ այժմ գտնվում է Ղարաբաղում (հայերի կողմից վերահսկվող տարածքում՝ խմբ.), գտնվում է պաշտպանության տակ:
«Սակայն Արցախում կա նաև համաշխարհային նշանակության մեկ այլ եկեղեցի՝ Գանձասարը: Եթե, Աստված չանի, նրա հետ ինչ-որ բան պատահի, դա բառացիորեն անդառնալի կորուստ կլինի», - ասել է Խաչատրյանը, մատնանշելով, թե որքան սխալ է եղել Հայաստանի իշխանությունների վերաբերմունքը թշնամուն (Ադրբեջանին՝ խմբ.), որն այսօր ուղղակիորեն սպառնում է Սևանին ու Եևւանին:
Փորձագետը մտահոգված է նաև Ամարասի վանքի ապագայով, որտեղ ծագել է հայկական գիրը, և որին նույնպես սպառնում է Ադրբեջանը: Ըստ Խաչատրյանի, հայ մշակույթի կենտրոնները պետք է պաշտպանվեն, և դա հնարավոր է միայն Զինված ուժերի միջոցով:
«Հայ մշակույթի կենտրոնները պետք է վերականգնվեն, իսկ այսօր միակ տեղն ամբողջ աշխարհում, որտեղ դա հնարավոր է՝ Հայաստանն է», - ասել է աստվածաբանը:
Ըստ Խաչատրյանի, ժողովուրդը պետք է հասկանա, որ ամեն ինչ, ինչ տեղի է ունենում՝ հայկական եկեղեցիներին և մշակութային օբյեկտներին սպառնացող վտանգը, պետք է հնարավորինս շուտ դադարեցվի: «Մենք պետք է հստակ պատկերացնենք, թե ինչ քայլեր պետք է ձեռնարկենք և ինչ հաջորդականությամբ գնանք, թեկուզ փոքր քայլերով», - շեշտել է նա:
Վերջերս աշխարհի տարբեր երկրներից շուրջ 150 գիտնական և գիտական հաստատությունների ներկայացուցիչներ խնդրագիր ուղարկեցին Սուրբ Աթոռի պետական քարտուղարություն` խնդրելով օգնել փրկել Արցախի մշակութային ժառանգությունը: Գիտնականները փաստեր են ներկայացրել այն մասին, թե ինչպես է անցյալ անցյալում, Ադրբեջանի կառավարության հովանու ներքո, իր վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներում համակարգված ոչնչացվել հայկական գեղարվեստական և ճարտարապետական ժառանգությունը:
Վերջերս ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանը Երևանում, իր նստավայրում ընդունել է պապական նվիրակ, արքեպիսկոպոս Խոսե Ավելինո Բետտանկուրին:
Զրուցակիցները մտքեր են փոխանակել պատերազմից հետո Հայաստանում և Արցախում տիրող իրավիճակի, մասնավորապես՝ հայ հոգևոր, պատմական և մշակութային ժառանգության պահպանման վերաբերյալ: Արքեպիսկոպոս Բետանկուրը Սուրբ Աթոռի անունից պատրաստակամություն է հայտնել օգնել այս ժառանգությունը պահպանման հարցում:
Վանդալիզմի դեպքեր և սպառնալիքներ Արցախի եկեղեցիներին
Նոյեմբերի 9-ին ռազմական գործողությունների դադարեցման մասին Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարների հայտարարության ստորագրումից հետո հայկական կողմը բազմիցս մտահոգություն է հայտնել Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներում եկեղեցիների և այլ մշակութային և պատմական հուշարձանների պահպանության կապակցությամբ: Երևանը հույս ունի Ռուսաստանի, ինչպես նաև ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի մասնակցությանը վանդալիզմի կանխարգելման և քրիստոնեական սրբավայրերի ոչնչացման հարցում:
Արցախի շուրջ հայտարարության ստորագրումից ընդամենը մի քանի օր անց՝ նոյեմբերի 14-ին, սոցիալական ցանցերում հայտնվեցին Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց տաճարի պատերի լուսանկարները, որոնք պատված էին իսլամական գրություններով։
Բացի այդ, ցանցում կա մի տեսանյութ, որում ադրբեջանական համազգեստով մարդիկ ջարդում են հայկական խաչքարերը: Ավիրվել են Արցախի «Կանաչ ժամ» եկեղեցու գմբեթները, վանդալիզմի են ենթարկվել տարածաշրջանում գտնվող այլ քրիստոնեական սրբավայրեր:
Արցախյան պատերազմի մասին
Սեպտեմբերի 27-ից նոյեմբերի 9-ը Ադրբեջանի զինված ուժերը Թուրքիայի և վարձկան ահաբեկիչների ներգրավմամբ ագրեսիա են իրականացրել Արցախի դեմ ճակատում և թիկունքում՝ հրթիռահրետանային զենքերի, ծանր զրահամեքենաների, ռազմական ինքնաթիռների և արգելված տեսակի զենքերի (կասետային ռումբեր, ֆոսֆորային զենք) գործադրմամբ։ Հարվածներ են հասցվել նաև քաղաքացիական և ռազմական օբյեկտներին Հայաստանի տարածքում։