Հայտնի է դարձել Հայաստանում աննախադեպ բացահայտման մասին, որն արվել է մի քանի ամիս առաջ Կարմիր Բլուրում 50 տարվա դադարից հետո պեղումների ժամանակ։
«Կարմիր բլուրում գարնանը անձրևից հետո նկատեցինք թաց հողի վրա ուրվագծված պատերի շարվածք: Հասկանալի դարձավ, որ գործ ունենք ուրարտական շրջանի մի կառույցի հետ»,- պատմել է «Էրեբունի» պատմահնագիտական արգելոց-թանգարանի փոխտնօրեն, Կարմիր բլուր մասնաճյուղի նախկին ղեկավար Վահե Սարգսյանը:
Նրա խոսքով, ըստ էության, սա եռամաս կառույց է, որի նմանը բացվել է Ուրարտական Բաստամ բնակավայրում՝ այսօրվա Մակու քաղաքում, Իրանի տարածքում:
«Էրեբունի» պատմահնագիտական արգելոց-թանգարանի տնօրեն Միքայել Բադալյանն իր հերթին ասել է, որ դա թագավորական ախոռ է, որը կարող է ծառայել որպես քարավանատուն։
Սա Հայաստանում բացված դեռևս միակ նման մոնումենտալ կառույցն է: Տարածքի ճարտարապետական հատակագիծն ու անմիջապես ամրոցի դարպասներին մոտ գտնվելը մասնագետներին հուշում է, որ գործ ունեն հայկական միջնադարյան 2650 տարվա քարավանատան հետ:
Հնագիտական պեղումների արդյունքում հայտնաբերվել են մեծ քանակությամբ այրված գերաններ, որոնք վկայում են մեծ հրդեհի կամ հրդեհների մասին, որից հետո կառույցն անընդհատ վերափոխվել ու վերակառուցվել է: Պեղումների ընթացքում տարածքից գտնվել են նաև խեցեղենի բեկորներ, կենդանիների մնացորդներ:
«Այս հատվածից գտել ենք ձիու ոսկորներ և խոշոր եղջերավոր անասունների ատամներ: Վերին շերտերում՝ եղջրավոր անասունների ոսկորներ: Հողից հատուկ անալիզ է արվելու Կոպենհագենում, որտեղ հողից փորձելու են կենդանիների ԴՆԹ առանձնացնել: Հետազոտութունների համար նյութեր են ուղարակվելու նաև Գերմանիայի կարևորագույն լաբորատորիաներից մեկը»,-ասել է Բադալյանը:
Պեղումները կշարունակվեն նաև հաջորդ տարի: չի բացառվում, որ գտնված կառույցը ոչ թե կրկին հողով փակվի, այլ ստեղծվեն հատուկ ծածկեր, որոնք թույլ կտան պահպանել այն ու ներկայացնել այցելուներին:
Նոր պեղումները Կարմիր բլուրի պատմության նոր էջ են բացում՝ ուրարտական ժամանակաշրջանին նախորդող ու հաջորդող պատմությունը բացահայտելու և մեր երկրի հարուստ ժառանգությունն աշխարհին ներկայացնելու համար:
«Էրեբունի» պատմահնագիտական արգելոց-թանգարանը գտնվում է Արին-Բերդ բլրի վրա՝ ուրարտական ամրոցի ավերակների կողքին։
Թանգարանում հավաքված են բազմաթիվ ցուցանմուշներ, որոնք հայտնաբերվել են 1950-1959 թվականներին Էրեբունի ամրոցի և ուրարտական Թեյշեբաինի քաղաքի պեղումների ժամանակ, որոնք կատարվել են 1939-1958 թվականներին «Կարմիր Բլուր» կոչվող բլրի վրա: Թանգարանը բացվել է 1968 թվականին Էրեբունի քաղաքի հիմնադրման 2750-ամյակի կապակցությամբ։