Աշխարհի երկրների ռազմական ծախսերի ընդհանուր ծավալը 2021 թվականին կազմել է 2,113 տրլն դոլար։ 2 տրիլիոն դոլարի նշագիծը նախկինում երբեք չի գերազանցվել, ասվում է Ստոկհոլմի Խաղաղության հետազոտությունների միջազգային ինստիտուտի (SIPRI) երկուշաբթի օրը հրապարակված զեկույցում:
Ամենամեծ ռազմական բյուջե ունեցող երկրների հնգյակում են ԱՄՆ-ը, Չինաստանը, Հնդկաստանը, Մեծ Բրիտանիան և Ռուսաստանը: Նրանց բաժին է ընկնում համաշխարհային ծախսերի 62%-ը։
2021 թվականը ռազմական ծախսերի աճի յոթերորդ անընդմեջ տարին էր։
«Նույնիսկ COVID-19 համաճարակի տնտեսական ազդեցության պայմաններում համաշխարհային ռազմական ծախսերը հասել են ռեկորդային մակարդակի», - նշում է Պաշտպանական ծախսերի և սպառազինությունների ծրագրի ավագ գիտաշխատող Դիեգո Լոպես դա Սիլվան։ - Գնաճը իրական արտահայտությամբ դանդաղեցրեց աճը, սակայն անվանական արտահայտությամբ ռազմական ծախսերն աճել են 6,1%-ով։
Տնտեսության կտրուկ վերականգնման արդյունքում համաշխարհային ռազմական բեռը՝ որպես ՀՆԱ-ի մասնաբաժին, անցյալ տարի նվազել է 0,1 տոկոսային կետով՝ 2020 թվականի 2,3%-ից իջնելով 2,2%-ի 2021 թվականին։
Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի ծախսերը
Ինստիտուտի գնահատմամբ՝ Ռուսաստանը 2021 թվականին ավելացրել է իր ռազմական ծախսերը 2,9%-ով՝ հասնելով 65,9 մլրդ դոլարի, սա աճի երրորդ անընդմեջ տարին էր, 2021 թվականին Ռուսաստանի ռազմական ծախսերը կազմել են ՀՆԱ-ի 4,1%-ը։
«Նավթից և գազից ստացված մեծ եկամուտներն օգնեցին Ռուսաստանին 2021 թվականին ավելացնել ռազմական ծախսերը: 2016-2019 թվականներին դրանք նվազել են էներգակիրների ցածր գների պայմաններում՝ զուգակցված պատժամիջոցների հետ՝ ի պատասխան 2014 թվականին Ղրիմի բռնակցմանը»,- մեկնաբանել է Ռազմական ծախսերի և սպառազինության արտադրության ծրագրի տնօրեն Լյուսի Բերո-Սուդրոն։
Ազգային պաշտպանության բյուջեի հոդվածը, որը կազմում է Ռուսաստանի ընդհանուր ռազմական ծախսերի մոտ ¾-ը և ներառում է օպերատիվ ծախսերի, ինչպես նաև զենքի գնումների ֆինանսավորումը, տարվա ընթացքում վերանայվել է դեպի ավելացում: Վերջնական ցուցանիշը կազմել է 48,4 միլիարդ դոլար՝ 14 տոկոսով ավելի, քան 2020 թվականի վերջի բյուջեն էր:
ԱՄՆ ռազմական ծախսերը 2020-ի համեմատ նվազել են 1,4%-ով և կազմել 801 մլրդ դոլար։ 2021-ին ՀՆԱ-ի համեմատ 3,7%-ից նվազել են մինչև 3,5%:
Զեկույցում նշվում է, որ 2012-2021 թվականներին ռազմական հետազոտությունների և զարգացման վրա ԱՄՆ-ի ծախսերն աճել են 24%-ով, մինչդեռ զենքի գնման ֆինանսավորումը նվազել է 6,4%-ով։ Անցյալ տարի երկու ուղղություններով էլ նվազում է գրանցվել՝ համապատասխանաբար 1,2 և 5,4 տոկոսով։
«2012-2021 թվականներին ԳՀՓԿԱ-ի ծախսերի աճը ցույց է տալիս, որ ԱՄՆ-ն ավելի շատ կենտրոնացած է հաջորդ սերնդի տեխնոլոգիաների վրա, - գրում է Ռազմական ծախսերի և զենքի արտադրության ծրագրի հետազոտող Ալեքսանդրա Մարկշտեյները: - ԱՄՆ կառավարությունը բազմիցս ընդգծել է ռազմավարական մրցակիցների նկատմամբ ԱՄՆ-ի տեխնոլոգիական գերազանցությունը պահպանելու անհրաժեշտությունը»:
Այլ երկրներ
2014 թվականին Ռուսաստանի կողմից Ղրիմի բռնակցումից հետո Ուկրաինայի պաշտպանության ուժեղացումը հանգեցրեց այդ ժամանակահատվածում 72%-ով ռազմական ծախսերի ընդհանուր աճին։ 2021 թվականին դրանք նվազել են մինչև 5,9 միլիարդ դոլար, բայց դեռևս կազմում են ՀՆԱ-ի 3,2 տոկոսը։
Չինաստանի ծախսերը 2021 թվականին կազմել են 293 միլիարդ դոլար՝ 4,7 տոկոսով ավելի, քան 2020 թվականին: Երկիրն արդեն 27 տարի անընդմեջ ավելացնում է ռազմական ծախսերը։ «Չինաստանի աճող ճնշումը Հարավային և Արևելյան Չինական ծովերում և շրջակայքում դարձել է Ավստրալիայի և Ճապոնիայի [ռազմական ծախսերի] աճի հիմնական շարժիչ ուժը», - ասում է SIPRI-ի ավագ հետազոտող Նան Թյանը: «Դրա օրինակ է Ավստրալիայի, Մեծ Բրիտանիայի և Միացյալ Նահանգների AUKUS-ի անվտանգության վերաբերյալ եռակողմ համաձայնագիրը, որը նախատեսում է 128 միլիարդ դոլար մոտավոր արժեքով ութ միջուկային սուզանավերի մատակարարում Ավստրալիային»:
Անցյալ տարի Իրանի ռազմական բյուջեն 4 տարվա ընթացքում առաջին անգամ ավելացել է և հասել 24,6 միլիարդ դոլարի։
Հնդկաստանը, 76,6 միլիարդ դոլար ծախսերով, 2021 թվականին զբաղեցրել է աշխարհում երրորդ տեղը: Սա 0,9 տոկոսով ավելի է, քան 2020 թվականին, և 33 տոկոսով ավելի, քան 2012 թվականին։ Երկիրը ձգտում է ուժեղացնել սեփական ռազմական արդյունաբերությունը, 2021 թվականի ռազմական բյուջեում կապիտալ ներդրումների 64%-ն ուղղվել է հնդկական արտադրության զենքի գնմանը։
Գերմանիան, որը ծախսերով երրորդ տեղում է Կենտրոնական և Արևմտյան Եվրոպայում, 2021 թվականին ԶՈւ վրա ծախսել է 56 միլիարդ դոլար կամ ՀՆԱ-ի 1,3 տոկոսը: Գնաճի պատճառով ռազմական ծախսերը 2020 թվականի համեմատ 1,4%-ով ցածր են եղել։