Ըստ ռուս պաշտոնյաների հրապարակային հայտարարությունների, աշնանը Ռուսաստանը կարող է առաջիններից մեկը ստանալ COVID-19- ի դեմ պատվաստանյութը: Բայց արդյո՞ք նա իրականում առաջատար է պատվաստանյութերի մրցավազքում:
Ռուսաստան
Ըստ ԱՀԿ տվյալների, ներկայումս Ռուսաստանում մոտ մեկ տասնյակ պատվաստանյութ գտնվում է նախակլինիկական փորձարկման փուլում։ Ավելի շատ «թեկնածու» են ներկայացնում էին միայն ԱՄՆ-ը, Չինաստանը և Կանադան: Երկրի համար կարևոր է մշակել սեփական պատվաստանյութը. կորոնավիրուսով հիվանդացության ցուցանիշով Ռուսաստանը գտնվում է երկրների առաջին եռյակում, տնտեսությունը լրջորեն տուժել է համաճարակի պատճառով ներդրված կարանտինային միջոցառումներից: Պատվաստանյութերը մշակվում են ռուս գիտնականների մի քանի խմբի կողմից, որոնց թվում են Ռոսպոտրեբնադզորի «Վեկտոր» Նովոսիբիրսկի պետական գիտական կենտրոնը, «Բիոկարդ» ընկերությունը և Սանկտ Պետերբուրգի պատվաստանյութերի և շիճուկների հետազոտական ինստիտուտը:
Այժմ կլինիկական հետազոտությունների է նախապատրաստվում Ռուսաստանի առողջապահության նախարարության Գամալեայի անվան համաճարակաբանության և մանրէաբանության ազգային հետազոտական կենտրոնի և Ռադիացիոն, քիմիական և կենսաբանական պաշտպանության զորքերի 48-րդ կենտրոնական հետազոտական ինստիտուտի կողմից համատեղ մշակված պատվաստանյութը։ Հետազոտողներն հավաքագրել են կամավորների երկու խումբ՝ կազմված զինվորականներից և քաղաքացիական անձանցից և մեկուսացրել նրանց 14 օրով։ Պաշտպանության նախարար Սերգեյ Շոյգուն մայիսի վերջին հայտարարել է, որ պատվաստանյութի կլինիկական փորձարկումները կավարտվեն մինչև հուլիսի վերջ: «Գրանցման փաստաթղթերի ներկայացման և պետական գրանցման նախատեսված ժամկետը օգոստոսն է: Ըստ այդմ, ենթադրվում է արդյունաբերական արտադրությունը սկսել սեպտեմբերին», - ասել է փոխվարչապետ Տատյանա Գոլիկովան շաբաթ՝ հունիսի 13-ին: Հաջող փորձարկումների դեպքում պատվաստանյութը կարտադրվի Յարոսլավլի «Р-Фарма»-ի կողմից, իսկ Ռուսաստանի ուղղակի ներդրումների հիմնադրամը հանդես կգա որպես համաներդրող` ձեռնարկության հզորություններն ընդլայնելու գործում:
Հունիսի վերջին «Վեկտոր» վիրուսաբանության կլինիկական գիտահետազոտական կենտրոնը նախատեսում է սկսել կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութի կլինիկական փորձարկումները, հայտնել է գլխավոր տնօրեն Ռինատ Մակսյուտովը: Կենտրոնը մշակւմ է COVID-19- ի դեմ պատվաստանյութի վեց տարբերակ:
Կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութերի ստեղծման համաշխարհային մրցավազքը հիշեցնում է ԽՍՀՄ-ի և ԱՄՆ-ի միջև 1960-ականներին տիեզերական ուսումնասիրության համար մրցակցությունը, նշել է The Wall Street Journal- ը: Թե՛ Չինաստանը, թե՛ Եվրոպան, և թե՛ ԱՄՆ-ն ձգտում են հնարավորինս արագ ներկայացնել իրենց մշակումները․սա մեղմելու է քննադատությունն այն իշխանությունների հասցեին, որոնք վաղ փուլում չկարողացան հաղթահարել համաճարակը: Որպես կանոն, պատվաստանյութ մշակելու համար տարիներ են պահանջվում, բայց COVID-19- ի դեպքում աշխարհի գիտնականները հույս ունեն անել դա մի քանի ամսվա ընթացքում:
Ընդ որում, եվրոպական երկրներն առավել հակված են միջազգային համագործակցությանը. օրինակ՝ մայիսին Եվրահանձնաժողովը հայտարարեց առցանց մարաթոն՝ պատվաստանյութի ստեղծման համար միջոցներ հավաքելու համար, որին մասնակցում էին Ֆրանսիան, Գերմանիան, Ճապոնիան, Կանադան, Սաուդյան Արաբիան, Միացյալ Թագավորությունը, Իսրայելը և Հունաստանը: Ամսվա վերջին հաջողվեց հավաքել ավելի քան 9,5 միլիարդ եվրո, ինչը նախատեսվածից շատ է: COVID-19-ի դեմ պատվաստանյութը պետք է հանրային բարիք լինի ամբողջ աշխարհի համար, այն պետք է հավասարապես հասանելի լինի բոլոր մարդկանց, ասել է Ֆրանսիայի վարչապետ Էդուար Ֆիլիպը:
Սակայն բոլորը չէ, որ կիսում են այս տեսակետը։ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի աշխատակազմը մտադիր է արդեն այս աշնանն առաջնահերթ հասանելիություն ապահովել իր քաղաքացիների համար, և ավելի քան 2 միլիարդ դոլար է հատկացրել ինչպես ամերիկյան, այնպես էլ եվրոպական դեղագործական ընկերություններին, որպեսզի օտարերկրյա մշակումները նույնպես իրականացվեն հօգուտ Միացյալ Նահանգների: Ըստ Wall Street Journal-ի, Ռուսաստանը նույնպես «պատվաստանյութերի ազգայնականության» օրինակ է. այն ձգտում է նախ պատվաստել իր քաղաքացիներին և աշխատում է պատվաստանյութ ստեղծելու ուղղութլամբ նվազագույն համագործակցությամբ: Մայիսին նախագահ Վլադիմիր Պուտինը հայտարարել էր, որ հույս ունի պատվաստանյութը գրանցել սեպտեմբերի սկզբին և պահանջել էր նախօրոք ձևակերպել երկրի ինտելեկտուալ իրավունքները պատվաստանյութի նկատմամբ։
ԱՀԿ-ն խոստումնալից է համարում ռուսական 9 պատվաստանյութ, սակայն դրանցից ոչ մեկը դեռ չի հասել կլինիկական փորձարկումների փուլին: Ամբողջ աշխարհում այժմ մշակվող 136 պատվաստանյութից միայն 10-ն են սկսել փորձարկել կամավորների վրա:
Ու՞մ պատվաստանյութերն են գտնվում արդեն կլինիկական փորձարկումների փուլում
Մարդկանց վրա կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութերի առաջին փորձարկումները սկսվել են մարտին: Կլինիկական ուսումնասիրությունները ներառում են մի քանի փուլ: 1-ին փուլի ընթացքում պատվաստանյութը փորձարկվում է մարդկանց փոքր խմբի վրա, և ստուգվում են դրա անվտանգությունն ու չափաբաժինը: 2-րդ փուլում արդեն իրականացվում են ընդլայնված փորձարկումներ հարյուրավոր մարդկանց վրա, որոնց միջից առանձնացնում են թիրախային տարիքային խմբեր (օրինակ՝ երեխաներ կամ տարեցներ): 3-րդ փուլում թեստավորում են հազարավոր մարդկանց: Դրա հաջող ավարտից հետո պատվաստանյութը պետք է հաստատվի կարգավորող մարմինների կողմից: Պատվաստանյութի ստեղծումն արագացնելու համար կարելի է միավորել փուլերը. Օրինակ՝ ըստ ԱՀԿ-ի, մի շարք պատվաստանյութեր այժմ անցնում են 1/2-րդ փուլն, այսինքն՝ միաժամանակ առաջինն ու երկրորդը։
Օքսֆորդի համալսարան + AstraZeneca: Մինչ օրս Օքսֆորդի և բրիտանա-շվեդական AstraZeneca ընկերության մասնագետները միակն են, ովքեր հայտարարել են իրենց պատվաստանյութերի փորձարկման երրորդ, վերջնական ավելի ստույգ՝ 2b/3 փուլին անցնելու մասին: Այժմ Մեծ Բրիտանիայում սկսվում է կլինիկական հետազոտությունների մի փուլ, որին մասնակցում է ավելի քան 10,000 կամավոր, ներառյալ 56-69, 70-ից բարձր տարեկան մարդիկ և 5-12 տարեկան երեխաները: Այս ամիս փորձարկումներ են սկսվում նաև Բրազիլիայում ՝ կորոնավիրուսից առավել շատ տուժած երկրներից մեկում: Այս ուսումնասիրությանը մասնակցում է 2000 կամավոր: Ավելի ուշ ամռանը պլանավորված է պատվաստումների լայնածավալ փորձարկում ԱՄՆ 30 000 չափահաս քաղաքացիների շրջանում:
Օքսֆորդի գիտնականները կորոնավիրուսի գենետիկական կոդի մասնիկները տեղադրել են շիմպանզեի մրսածության (ադենովիրուսի) վնասազերծված հարուցիչ-վիրուսի մեջ: Մասնագետներն այնքան վստահ են փորձարկումների հաջող արդյունքի մեջ, որ սկսել են արտադրությունը նախքան փորձարկումների ավարտը և կարգավորող մարմինների հավանությունը ստանալը։ Նախատեսվում է պատվաստումները սկսել հոկտեմբերին:
Օքսֆորդյան պատվաստանյութը Operation Warp Speed (“գերբնական արագություն” օպերացիա) ծրագրի շրջանակներում ԱՄՆ կառավարության կողմից ֆինանսավորվող հնգյակում է։ Ծրագիրը նպատակ ունի արագացնել COVID-19- ի դեմ պատվաստանյութի մշակումը և միլիարդավոր դոլարներ է հատկացնում լավ հեռանկար ունեցող մշակողներին :
CanSino Biologics-ը և Չինաստանի բժշկական գիտությունների ակադեմիան: Մարտ ամսին չինական CanSino Biologics-ն աշխարհում առաջինն էր, որը սկսեց կորոնավիրուսի դեմ պատվաստանյութի կլինիկական փորձարկումները մարդկանց մոտ հարբուխ հարուցող Ad5 adenovirus-ի հիման վրա: Ընկերությունը նաև առաջինն էր, որ հրապարակեց առաջին փուլի արդյունքները գիտական ամսագրում (Lancet): Ուսումնասիրությունների առաջին փուլին մասնակցել է 108 մարդ, որոնցից յուրաքանչյուրին տրվել է պատվաստանյութի հնարավոր երեք չափաբաժիններից մեկը `բարձր, միջին կամ ցածր: Հաջողվեվ ստանալ իմունային արձագանք, բայց հակամարմիններ ձևավորվեցին փորձարկվողներից շատերի մոտ ձևավորվոց հակամարմինների փոքր քանակ, իսկ նրանք, ովքեր հիվանդացլե էին Ad5-ի հարուցած հարբուխով արդեն ունեին հակամարմիններ ադենովիրուսի վեկտորի նկատմամբ, և ուժեղ իմունային պատասխան պատվաստանյութի նկատմամբ չեղավ։ Բացի դա, մասնակիցների 81% -ի մոտ ի հայտ եկան կողմնակի բարդություններ: CanSino-ի պատվաստանյութի երկրորդ փուլը սկսվել է ապրիլի վերջին, դրան մասնակցում է 500 մարդ:
Moderna։ Ընկերությունը պատվաստանյութը մշակում է ՌՆԹ- ի հիման վրա։ Այն առաջինն էր Միացյալ Նահանգներում, որը սկսեց կլինիկական փորձարկումները: Մարտի 16-ին, Moderna-ն, Ալերգիայի և վարակիչ հիվանդությունների ազգային ինստիտուտի հետ միասին սկսեց թեստավորել 19-ից 55 տարեկան 45 կամավորի: Նրանց ներարկվել է պատվաստանյութի երկու չափաբաժին՝ 28 օր ընդմիջումով: Արդեն մայիսի 18-ին ընկերությունը հայտարարեց թեստավորման առաջին փուլի հաջողության մասին ՝ հիմնվելով միայն ութ կամավորի տվյալների վրա: Այդ օրը Nasdaq բորսայում ընկերության գնանշումներն աճեցին 20% -ով` հասնելով մեկ բաժնետոմսի համար 80 դոլարի, բայց հաջորդ օրը նվազեցին ավելի քան 10% -ով այն բանից հետո, երբ հաղորդում եղավ, որ ներկայացված տվյալները բավարար չեն փորձարկումը գնահատելու համար:
Moderna- ն Warp Speed ծրագրի ևս մեկ մասնակից է:Այն նախատեսում է սկսել փորձարկումների երրորդ փուլը հուլիսին, իսկ պատվաստանյութը պատրաստել մինչև 2021 թվականի սկիզբ, գրում է The New York Times- ը:
Sinopharm։ Չինական պետական Sinopharmընկերությունը սկսել է երկու ապաակտիվացված պատվաստանյութերի (թուլացված վիրուսների հիման վրա) 1 /2 փուլի կլինիկական փորձարկումները: Մեկ դեղամիջոցը մշակվում է Ուհանի կենսաբանական միջոցների ինստիտուտի, մյուսը՝ Պեկինի կենսաբանական միջոցների ինստիտուտի հետ համատեղ: Թեստավորումն ընդգրկել է մի քանի հազար մարդ: Ընկերությունը կառուցել է Պեկինում պատվաստանյութերի գործարան, որը կարող է տարեկան 100 միլիոն դեղաչափ արտադրել, և ակնկալում է, որ այս ամսում Ուհան քաղաքում երկրորդ գործարանի կառուցումն ավարտելուց հետո կկարողանա տարեկան 200 միլիոն պատվաստանյութ արտադրել, գրում է Wall Street Journal-ը: Չնայած Չինաստանը լիովին ի զորու է մշակել պատվաստանյութը Միացյալ Նահանգներից և այլ երկրների շուտ, այն կարող է հավանություն չստանալ այլ պետություններում, ինչպես դա տեղի ունեցավ Էբոլա պատվաստանյութի դեպքում, նշում է պարբերականը։
Sinovac: Չինական Sinovac Biotech մասնավոր ընկերությունն ընկերությունը իրականացնում է ապաակտիվացված CoronaVac պատվաստանյութի փորձարկման երկրորդ փուլը: Ընկերությունը կառուցում է գործարան, որը տարեկան արտադրելու է այս պատվաստանյութի մինչև 100 միլիոն դեղաչափ:
Novavax: Մայիսի վերջին ամերիկյան Novavax կենսատեխնոլոգիական ընկերությունը սկսել է սպիտակուցային պատվաստանյութի 1/2-րդ փորձարկման փուլը: Առաջին փուլը մեկնարկել է Ավստրալիայում մայիսի 26-ին, և եթե նախնական արդյունքները, որոնք հայտնի կդառնան հուլիսին, լինեն դրական, ապա ընկերությունը կսկսի երկրորդ փուլը մի քանի երկրում: Novavax-ն աննախադեպ՝ 384 միլիոն դոլարի դրամաշնորհ է ստացել CEPI-ի (Coalition for Epidemic Preparedness Innovations- Համաճարակների կանխարգելման նորարարությունների գլոբալ կոալիցիա) կողմից պատվաստանյութի կլինիկական փորձարկումների առաջին և երկրորդ փուլերի և դրա արտադրությունը ծավալելու համար:
Այն նաև 60 միլիոն դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել ԱՄՆ Պաշտպանության նախարարության հետ՝ իր պատվաստանյութը բանակին մատակարարելու համար:
BioNTech + Pfizer + Fosun Pharma: Գերմանական BioNTech ընկերությունը մշակում է ՌՆԹ պատվաստանյութն ամերիկյան Pfizer- ի և չինական Fosun Pharma-ի հետ համագործակցությամբ (մանրամասները՝ Forbes-ի նյութում): Մայիսին Pfizer-ը հայտարարեց մարդկանց վրա պատվաստանյութի փորձարկումների մեկնարկի մասին: հաջողության դեպքում ընկերությունը ակնկալում է աշնանը թողարկել մի քանի միլիոն դեղաչափ: Մշակումը ֆինանսավորվում է նաև Warp Speed ծրագրի շրջանակներում:
Չինական բժշկական գիտությունների ակադեմիայի բժշկական կենսաբանության ինստիտուտը, որի գիտնականները ստեղծել են պոլիոմելիտի և հեպատիտ A դեմ պատվաստանյութեր, նույնպես ձեռնամուխ է եղել COVID-19-ի դեմ ապաակտիվացված պատվաստանյութերի փորձարկման առաջին փուլին:
Inovio։ Մայիսին ամերիկյան ընկերությունը հայտարարեց ԴՆԹ-ի հիման վրա INO-4800 պատվաստանյութի նախատիպի հաջող փորձարկումների մասին ծովախողուկների և մկների վրա։ Կամավորների վրա փորձարկումները սկսվել են արդեն ապրիլին, արդյունքերը սպասվում են հունիսի վերջին, գրում է The Montley Fool-ը: Նախատեսվում է հունիսի վերջին սկսել նաև պատվաստանյութի փորձարկումը Հարավային Կորեայում ՝ նախ 40, իսկ հետո ևս 120 կամավորների վրա: