Ուրբաթ օրը Մոսկվայում Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորման հարցով հատուկ ներկայացուցիչների հանդիպման անցկացումը ցույց տվեց, որ Ռուսաստանի Դաշնությունը այլընտրանք չունեցող միջնորդ է տարածաշրջանում և հեշտացրեց Ռուսաստանի համար հավասարակշռության պահպանումն այս երկու երկրների միջև։ Այս կարծիքն է շաբաթ օրը ՏԱՍՍ-ի թղթակցի հետ զրույցում հայտնել Միջազգային հարցերով Ռուսաստանի խորհրդի գլխավոր տնօրեն Անդրեյ Կորտունովը։
«Ռուսաստանը հանդես եկավ որպես միջնորդ, որը նպաստել է այս բանակցություններին: Մոսկվայի համար սա նույնպես կարևոր տեղաշարժ է, քանի որ Ռուսաստանի Դաշնության համար բավականին դժվար է հավասարակշռել իր հարաբերությունները Երևանի և Անկարայի հետ», - ասել է Կորտունովը: «Ռուսաստանի համար միշտ դժվար է եղել ընտրություն կատարել Հայաստանի և Թուրքիայի միջև, և նման երկխոսության վերսկսումը կարծես թե ինչ-որ կերպ թեթևացնում է ռուս դիվանագետների և քաղաքական գործիչների գլխացավը»:
«Ռուսաստանը ցույց տվեց, որ ինքն է Հարավային Կովկասի տարածաշրջանի հիմնական արտաքին դերակատարը և կարողանում է հասնել այնպիսի հաջողությունների, որոնք մյուս խաղացողները չեն կարող ապահովել»,- հավելել է նա։
Փորձագետի կարծիքով, Հայաստանի և Թուրքիայի միջև ձևավորվող համագործակցությունը գործնական հարթության վերածելու համար Ռուսաստանը կարող է կողմերին առաջարկել Հարավային Կովկասում լոգիստիկ ցանցի զարգացման նախագծեր։
Դա ձեռնտու կլինի ոչ միայն Հայաստանին և Թուրքիային, այլև Ռուսաստանի հարավային շրջաններին, որոնք ակտիվ առևտուր են իրականացնում Անկարայի հետ, հայտարարել է Կորտունովը։
«Միևնույն ժամանակ, երկու կողմերն էլ միայն ճանապարհի սկզբում են, այս երկու երկրների հասարակություններում կա երկարամյա վիրավորանք, միմյանց բացասական ընկալում, հետևաբար, ճանապարհը դեպի հարաբերությունների լիարժեք կարգավորմում, առավել ևս, որևէ փոխգործակցություն Անկարայի և Երևանի միջև, ըստ էության, կլինի երկար և դժվարին,- շարունակել է գործակալության զրուցակիցը։-Կլինեն նոր հանդիպումներ, բանակցություններ, անհրաժեշտ կլինի ինչ-որ կերպ վերացնել այդ լարվածությունը։ Լավ է, որ առաջին քայլն արվեց Մոսկվայում»։
Ճանապարհի սկիզբը
Նման տեսակետ է հայտնել Համաշխարհային տնտեսության և միջազգային հարաբերությունների ազգային գիտահետազոտական ինստիտուտի Հետխորհրդային հետազոտությունների կենտրոնի ավագ գիտաշխատող Ստանիսլավ Պրիտչին, նշելով, որ, չնայած առաջին դրական ազդակներին, հայ-թուրքական հարաբերությունների արագ կարգավորում պետք չէ ակնկալել։
«Չեմ կարծում, որ այստեղ փոխգործակցության վերականգնում կլինի, Անկարայի և Երևանի հարաբերություններում չափազանց շատ դժվարություններ կային: Երկու կողմից էլ բանակցությունների համար չափազանց շատ նախապայմաններ կան: Հարաբերությունները կզարգանան քայլ առ քայլ»,- ասել է փորձագետը: .
«Առայժմ նույնիսկ առաջին հանդիպման արդյունքներով հայտարարությունները բավականին զգուշավոր են, ուստի պետք չէ մեծ ակնկալիքներ ստեղծել, որ հարաբերությունները կարող են արագ կարգավորվել»,- հավելել է նա։
Գործակալության զրուցակիցն ուշադրություն է հրավիրել այն փաստի վրա, որ բանակցությունները Թուրքիայում և հատկապես Հայաստանում գտնվում են հասարակության սևեռուն ուշադրության ներքո։ Երևանում ոչ բոլորին է գոհացնում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի քաղաքականությունը, հատկապես Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորմանն ուղղված քայլերը։ Դա կարող է լրացուցիչ դժվարություններ ստեղծել բանակցային գործընթացում, կարծիք է հայտնել փորձագետը։
Նրա խոսքով, խորհրդանշական է, որ հանդիպումը տեղի է ունեցել Մոսկվայում, ինչը ցույց է տալիս, որ բանակցությունները Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ հակամարտությունը 2020թ․ 44-օրյա հակամարտության արդյունքերով Ռուսաստանի և Ադրբեջանի նախագահներ Վլադիմիր Պուտինի և Իլհամ Ալիևի ու Փաշինյանի հայտարարության իրականացման շարունակությունն են։
«Խորհրդանշական է, որ այս ամենը տեղի է ունենում Մոսկվայում, սա մի կողմից հնարավորություն է տալիս Հայաստանին ունենալ Ռուսաստանի աջակցությունը։ Պարզ է, որ Հայաստանն ու Թուրքիան տնտեսապես համեմատելի չեն, ամեն դեպքում Հայաստանին անհրաժեշտ է ինչ-որ քաղաքական աջակցություն; Եվ այն, որ, որ հանդիպումը կայացել է Ռուսաստանում, սա ևս այն ծրագրի մի մասն է, որ Ռուսաստանը լինի հարաբերությունների միջնորդ և այդ թվում՝ օգնի պահպանել Հայաստանի ծահերը»,- եզրափակել է Պրիտչինը։
Հարաբերությունների նորմալացում
Ուրբաթ օրը Մոսկվայում կայացավ Թուրքիայի հետ երկխոսության մեկնարկի հարցով Հայաստանի հատուկ ներկայացուցիչ Ռուբեն Ռուբինյանի և նրա թուրք գործընկեր Սերդար Քըլըչի հանդիպումը։ Այն տեղի ունեցավ ՌԴ փոխարտգործնախարար Անդրեյ Ռուդենկոյի միջնորդությամբ։
Ուրբաթ օրը 2021 թվականին ռուսական դիվանագիտության գործունեության արդյունքներին նվիրված մեծ մամլո ասուլիսում ՌԴ դիվանագիտական գերատեսչության ղեկավար Սերգեյ Լավրովն ասաս, որ Մոսկվան ողջունում է կողմերի առաջին հանդիպումը Ռուսաստանի մայրաքաղաքում։ Նրա խոսքով՝ այս գործընթացում Ռուսաստանի դերն է օգնել ուղիղ երկխոսության հաստատման հարցում։
Չնայած ընդհանուր սահմանին, Հայաստանի և Թուրքիայի միջև դիվանագիտական հարաբերությունները բացակայում են։ 2009 թվականին Ցյուրիխում երկու երկրների արտգործնախարարները ստորագրեցին դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման և հարաբերությունների սկզբունքների մասին արձանագրություններ, սակայն կողմերը չվավերացրեցին այդ փաստաթղթերը։ 2018 թվականի մարտի 1-ին Հայաստանը հայտարարեց արձանագրությունները չեղյարկելու մասին։