ՀԱՊԿ-ը Թուրքիայի և Ադրբեջանի վրա ազդելու հնարավորություն չունի, և կազմակերպությունը ակտիվ քայլեր չի ձեռնարկի, բայց Հայաստանը պետք է մնա կազմակերպության կազմում դրա հնարավորություններն օգտագործելու համար, ասել է Հայաստանի նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը։
Մամլո ասուլիսի ժամանակ նա հայտարարել է, որ անհրաժեշտ է գնահատել, թե ինչ գործոններ և պետություններ կարող են ազդել Թուրքիայի և Ադրբեջանի վրա։ Ըստ նրա՝ Ռուսաստանի կողմից այդ ազդեցության լծակները նվազել են, իսկ ՀԱՊԿ-ն ընդհանրապես ազդեցության հնարավորություն չունի։
«ՀԱՊԿ բոլոր երկրները միջպետական և մասնավոր մակարդակներում շատ ավելի լավ հարաբերություններ ունեն Ադրբեջանի հետ, քան Հայաստանի, և մտածել, որ ՀԱՊԿ-ը կարող է որևէ քայլ ձեռնարկել, աշխարհաքաղաքական անմեղսագիտակություն է»,- ասել է նա։
Նախկին նախագահն ասել է, որ Ռուսաստանն անում է և անելու է ամեն ինչ, որպեսզի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև բախում չլինի, բայց դրանք կլինեն քաղաքական և դիվանագիտական քայլեր։
«Ռուսաստանն այսօր դաշնակցային հարաբերություններ ունի Ադրբեջանի հետ, և անհեթեթ է կարծել, թե այս իրավիճակում նա կարող է ռազմական գործողություններ սկսել Ադրբեջանի դեմ»,- նշել է նա։
Քոչարյանն ընդգծել է, որ Հայաստանի տարածքով միջանցքը շահավետ է նաև ՀԱՊԿ-ի, Ղազախստանի և Կենտրոնական Ասիայի այլ երկրների համար։
«Մենք ակնկալում ենք, որ այդ պետությունները պետք է ընդդիմանա՞ն և ռազմական բախման մեջ մտնե՞ն այն բանի դեմ, ինչը բխում է նրանց շահերից։ Այդպես չի լինի»,- ասել է նա։
Նրա խոսքով, Ռուսաստանի համար այս միջանցքը «հարյուրերորդական հարցն է», այն կարևոր է Հայաստանի և Իրանի համար։
«Պետք է ճիշտ գնահատել իրավիճակը, հասկանալ գործընկերների մոտիվացիան, հետո պահանջներ ներկայացնել: ՀԱՊԿ-ն այլ բան չի անի, բացի իրավիճակին հետևելուց և զգուշավոր հայտարարություններ անելուց: Բայց դա չի նշանակում, որ մենք պետք է դուրս գանք ՀԱՊԿ-ից. Մենք պետք է մնանք և օգտագործենք այն միջակայքը, որը կարելի է օգտագործել այս իրավիճակում»,- ասել է նա։
Նա նաև ընդգծել է, որ անդամակցությունը ՀԱՊԿ-ին խոչընդոտ չէ Եվրոպայից զենք գնելու համար։ Քոչարյանն ասել է, որ դեռևս 1991 թվականին Հայաստանը Եվրոպայից զենքի խմբաքանակ է գնել։
ՀԱՊԿ-ին Հայաստանի դիմումի մասին
Սեպտեմբերի 13-ի գիշերը՝ Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի դեմ Ադրբեջանի ագրեսիան սկսելուց մի քանի ժամ անց, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի գլխավորած Հայաստանի անվտանգության խորհրդի նիստում որոշվել է դիմել ՀԱՊԿ։ Ավելի ուշ Փաշինյանը հայտնեց, որ Հայաստանը դիմել է ՀԱՊԿ-ին 4-րդ հոդվածով, որը ենթադրում է Հայաստանի տարածքային ամբողջականության վերականգնում և երկրից Ադրբեջանի զինված ուժերի դուրսբերման ապահովում։
Սեպտեմբերի 13-ին, ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհուրդը տեսակոնֆերանսի միջոցով արտահերթ նիստում որոշել է կազմակերպության առաքելություն ուղարկել Հայաստան՝ գնահատելու իրավիճակը հայ-ադրբեջանական սահմանին սրման հետ կապված։ Բացի այդ, նիստում որոշվել է Քարտուղարության աշխատակազմից և Միացյալ շտաբի զինվորականներից աշխատանքային խումբ ստեղծել՝ Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության պատասխանատվության գոտում իրավիճակի մշտական մոնիտորինգի նպատակով։
Սեպտեմբերի 15-ին ՀԱՊԿ միացյալ շտաբի պետ, գեներալ-գնդապետ Անատոլի Սիդորովը հայտարարեց, որ Հայաստան խաղաղապահ առաքելություն ուղարկելու հարց օրակարգում դեռևս չկա։
Նույն օրը ՀԱՊԿ Հավաքական անվտանգության խորհրդի որոշման համաձայն, մոնիտորինգային առաքելություն իրականացնելու նպատակով Հայաստան է ժամանել ՀԱՊԿ Միացյալ շտաբի օպերատիվ խումբը՝ Սիդորովի գլխավորությամբ։ ՀՀ պաշտպանության նախարար Սուրեն Պապիկյանը սեպտեմբերի 19-ին տեղեկացվել է հայ-ադրբեջանական սահմանի առանձին հատվածներում ստեղծված իրավիճակի վերլուծության արդյունքների, հիմնական եզրակացությունների և համապատասխան միջոցառումների առաջարկների մասին։ Խումբը Մոսկվա է վերադարձել սեպտեմբերի 20-ին։ Այնուհետև Հայաստան է այցելել ՀԱՊԿ գլխավոր քարտուղար Ստանիսլավ Զասի գլխավորած պատվիրակությունը։