Հոկտեմբերի 30-ի գիշերն ադրբեջանական ուժերն Արցախի անտառային տարածքներում, որտեղ խաղաղ բնակիչներ են պատսպարվում, կիրառել են Ժնևյան կոնվենցիայով արգելված և քիմիական զենքի տարրեր՝ սպիտակ ֆոսֆոր պարունակող զինատեսակ։
Նոյեմբերի 1-ին ևս թշնամին շարունակել է կիրառել սպիտակ ֆոսֆոր, որի հետևանքներն ուսումնասիրվում են։
«Ֆոսֆորը քիմիական տարր է, որը կարող է հանդես գալ երեք ալոտրոպ ձևերով՝ սպիտակ, սև և կարմիր։ Այս երեքից ամենավտանգավորը համարվում է սպիտակ ֆոսֆորը, որը շատ ռեակցունակ է, անմիջապես այրվում է թթվածնային միջավայրում՝ առաջացնելով մոտ 1300 աստիճան ջերմաստիճան։ Այդ նյութն այրվելով՝ առաջացնում է թունավոր գազ, որը օդի խոնավությունից վեր է ածվում ֆոսֆորական թթվի և թափվում շրջակա միջավայրի վրա։ Այն հնարավոր չէ հանգցնել։ Հետևաբար, սպիտակ ֆոսֆորի օգտագործումից հետո ֆոսֆորի թունավոր միացություններն ամբողջ շրջակայքն աղտոտում են, և դա երկար ժամանակ կարող է մնալ շրջակա միջավայրում։ Սպիտակ ֆոսֆորն արգելված է միջազգային մի շարք կոնվենցիաներով, սակայն, ցավոք, տեսնում ենք, որ Ադրբեջանի համար դա նշանակություն չունի»,- 168.am-ի հետ զրույցում ասաց ԵՊՀ օրգանական քիմիայի ամբիոնի ուսումնական լաբորատորիայի վարիչ Նաղաշ Միրաքյանը։
Նրա փոխանցմամբ՝ սպիտակ ֆոսֆորը երկար ժամանակ կարող է մնալ օրգանիզմում, անգամ գենետիկ ազդեցություն ունենալ։ Մահացու քանակությունը 50-150 միլիգրամ է։ Մաշկով անցնում է օրգանիզմ, քանի որ լուծվում է ճարպաթթուներում։
Հարցին՝ դրա դեմ պայքարելու կոնկրետ միջոց չկա՞, ԵՊՀ օրգանական քիմիայի ամբիոնի ուսումնական լաբորատորիայի վարիչը պատասխանեց․
«Դրա դեմ պայքարելու կոնկրետ միջոց չկա, կարծում եմ՝ այդ աղտոտված հատվածի հողի վերին շերտը պետք էր մաքրել, որ ջրերի միջոցով ֆոսֆորի միացությունները շատ չտարածվեն։ Սպիտակ ֆոսֆորը՝ ինչպես մաքուր վիճակում, այնպես էլ՝ ֆոսֆատների և օրտոֆոսֆորական թթվի ձևով կարող է անցնել ստորգետնյա ջրեր և ոչ միայն Արցախի ֆաունան վնասել, այլև տարածվել հարևան երկրներ ու վնասել նրանց ևս։ Սա շատ վատ հետևանքներ է ունենալու հարևան պետությունների, այդ թվում՝ Ադրբեջանի համար։
Այս էկոլոգիական աղետը շատ մեծ մասշտաբների է հասնելու։ Ֆոսֆորի այրումից բարձրացող ծուխը կիլոմետրեր անցնելով՝ դառնում է թթու, թափվում ներքև՝ մարդկանց վրա, գետնին, հողն է աղտոտում»։
Ինչ վերաբերում է այրվածք ստանալուց խուսափելուն ու բուժօգնություն ցուցաբերելուն՝ Նաղաշ Միրաքյանը նշեց․
«Եթե անձը ստացել է սպիտակ ֆոսֆորից այրվածք, չի կարելի նրան բաց ձեռքերով դիպչել, քանի որ օգնություն ցույց տվողը ևս կվնասվի։ Անպայման պետք է ունենալ ակնոց, պետք է փակել շնչուղիները, քանի որ աչքի և բերանի լորձաթաղանթի միջոցով շատ արագ կարող է ներթափանցել օրգանիզմ, կուտակվել լյարդում, թոքերում, փայծաղում, կարող է հանգեցնել ոսկրային համակարգի հիվանդությունների։ Ազդում է նաև ատամների վրա։ Այրվածքների դեպքում կարելի է սպիտակ ֆոսֆորը չեզոքացնել սոդայի խիտ լուծույթով, մարգանցովկայի կամ պերեկիսի նոսր լուծույթներով ևս մշակում են»։