Հայաստանում ԵՄ դիտորդական առաքելությունը կարելի է համարել «փափուկ ուժ», «փափուկ անվտանգության առաքելություն», Ադրբեջանի կողմից հնարավոր հարձակումները կանխող գործոն, Բրյուսելից Հանրային հեռուստատեսությանը տված առցանց հարցազրույցում ասել է միջազգային հարաբերությունների, պետական կառավարման և անվտանգության փորձագետ Սոսի Թաթիկյանը։
Փորձագետը նշել է, որ առաքելության ուղարկումն ընկալվում է հակասական, շատերը հույս չունեին, որ այս հարցում կոնսենսուս կձևավորվի, բայց ԵՄ-ն միաձայն կողմ քվեարկեց, ինչը ԵՄ պատմության մեջ նման արագ որոշման աննախադեպ դեպք է։ Միաժամանակ նա հորդորել է չուռճացնել, բայց և չթերագնահատել առաքելության նշանակությունը։
«Այս առաքելությունը կարող է մեծապես նպաստել ՀՀ անվտանգությանը։ Ոչ այն իմաստով, որ կարող է ռազմական հակահարված տալ Ադրբեջանի հնարավոր ռազմական գործողություններին, քանի որ չունի ո՛չ նման մանդատ, ո՛չ հնարավորություն, այլ պարզապես իր ֆիզիկական ներկայությամբ և քաղաքական ազդեցությամբ, ամենայն հավանականությամբ, կկանխի ադրբեջանական հնարավոր սողացող անեքսիան և լայնածավալ ռազմական գործողությունները»,- ասել է Թաթիկյանը։
Նրա խոսքով՝ ԵՄ առաջին առաքելության տեղակայման ժամանակ Ադրբեջանի սադրանքները Հայաստանի դեմ գործնականում դադարել են, Ադրբեջանը դադարել է Երևանին մեղադրել հրադադարի ռեժիմը խախտելու մեջ, իսկ ԵՄ անդամ երկրների հայտարարությունները դարձել են շատ ավելի հայանպաստ։
Հարցին, թե ինչ է ակնկալում ԵՄ-ն Հայաստանից առաքելություն ուղարկելու դիմաց, Թաթիկյանն ասել է, որ Հայաստանից ակնկալվում է մասնակցություն բրյուսելյան ձևաչափին։ Նա հիշեցրել է, որ Արցախում 44-օրյա պատերազմի ժամանակ ԵՄ-ն որդեգրեց ծայրահեղ չեզոք, անդեմ դիրքորոշում, որը քննադատվեց։ ԵՄ-ին քննադատել են նաև Ադրբեջանի հետ «գազային գործարքի» և ավելի ժողովրդավար Հայաստանին չաջակցելու համար, որը գտնվում է Ադրբեջանի կողմից ռազմական հարձակման տակ
«ԵՄ-ն մտավախություն ունի, որ եթե Ադրբեջանը շարունակի ռազմական հարձակումները Հայաստանի վրա և խախտի «կարմիր գծերը», որոնք նա արդեն խախտել էր 2022 թվականի սեպտեմբերին, այդ թվում՝ ռազմական հանցագործություններով, ապա Եվրամիությունը չի կարողանա անտեսել դա և ստիպված կլինի կողմնորոշվել իր դիրքորոշման հարցում և նույնիսկ հնարավոր է խզի գազային գործարքը։ Երկրորդ, ԵՄ-ն պետք է հավատարմություն ցուցաբերի մարդու իրավունքների պաշտպանությանը, ժողովրդավարությունը, որոնք խթանվում են Հայաստանում»,- ասել է Թաթիկյանը։
Նա նաև խոստովանել է, որ ԵՄ-ն մրցակցության մեջ է մտնում Ռուսաստանի հետ, որի խաղաղապահները տեղակայված են Արցախում։
«ԵՄ-ն կարող է տեսնել Ռուսաստանի ազդեցությունը տարածաշրջանում նվազեցնելու հնարավորություն և օգտագործում է այդ հնարավորությունը։ Սակայն Եվրամիությունն իր վրա է վերցնում պատասխանատվություն բավականին զգայուն իրավիճակում, քանի որ հնարավոր են սադրանքներ ու միջադեպեր»,- ասել է Թաթիկյանը։
Նրա խոսքով՝ ԵՄ-ն փորձում է բալանսավորել իր աշխարհաքաղաքական շահերը և հավատարմությունն արժեքներին, ինչպես նաև թույլ չտալ նոր պատերազմ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև։
Նա նշել է նաև, որ առաքելությունը չի կարող աջակցություն ցուցաբերել Արցախի հարցում։ Ադրբեջանը պետք է սկսի բանակցել Արցախի հետ.
Փետրվարի 20-ին ԵՄ խորհուրդը հայտարարեց Հայաստանում ԵՄ քաղաքացիական առաքելության (EUMA) մեկնարկի մասին, որը երկամյա մանդատ ունի Անվտանգության և պաշտպանության ընդհանուր քաղաքականության (CSDP) շրջանակներում։
Ավելի վաղ՝ 2022 թվականի աշնանը՝ 2022 թվականի հոկտեմբերի 20-ից դեկտեմբերի 19-ը, Հայաստանում աշխատել է Եվրոպական միության դիտորդական առաքելությունը (EUMCAP): Այն բաղկացած էր 40 քաղաքացիական մասնագետներից, որոնք մշտադիտարկում էին իրականացրել Հայաստանի տարածքում՝ Ադրբեջանի հետ սահմանի մոտ՝ տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի վերաբերյալ վերլուծության և զեկույցներ կազմելու նպատակով։