Հայաստանի արտգործնախարարության՝ Ադրբեջանին ուղղված առաջարկությունը ուժերի հայելային դուրսբերման մասին անտեսում է մարդու իրավունքների պաշտպանությունը, ասել է Հայաստանի մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը մամլո ասուլիսի ընթացքում։
Նախօրեին Հայաստանի ԱԳՆ հանդես եկավ հայտարարությամբ հունվարի 11-ին սահմանին Ադրբեջանի ագրեսիայի վերաբերյալ, որում ընդգծել էր, որ իրավիճակի հետագա սրացումից խուսափելու միջոցներից մեկը կարող է լինել հայ-ադրբեջանական սահմանագծից զորքերի հայելային հետքաշումը և սահմանագծի երկայնքով միջազգային մոնիթորինգի մեխանիզմի գործարկումը: ԱԳՆ-ն կոչ է արել Ադրբեջանի իշխանություններին զերծ մնալ սադրիչ գործողություններից և կատարել Սոչիի (նոյեմբերի 26) եռակողմ հայտարարությամբ և բրյուսելյան (դեկտեմբերի 14) հանդիպման արդյունքներով ստանձնած՝ տարածաշրջանում կայունության հաստատման հանձնառությունը։
«Սա սխալ իրականացվող քաղաքական մոտեցում է, որը հակադրվում է մարդու իրավունքների պաշտպանության մեխանիզմներին, քանի որ հարց է առաջանում՝ ո՞ւր և որտեղի՞ց մենք պետք է դուրս գանք։ Շատ տարածքներում շփման գիծը անցնում է մեր քաղաքացիների տներով ու հողերով»,- ասել է նա, ընդգծելով, որ պետք է նահանջեն ադրբեջանական ուժերը։
Թաթոյանն ասել է, որ հայ ռազմական և քաղաքական պաշտոնատար անձինք պետք է դադարեն հարցը սահմանների անվտանգության պաշտպանությանը վերաբերող հարցերը միայն քաղաքական և ռազմական ասպեկտներով դիտարկել, քանի որ չի կարելի «կտրել» անվտանգությունը մարդկանցից։ Մեր պետական քաղաքականության հիմքում պետք է լինեն մարդու իրավունքների պաշտպանության մեխանիզմները»,- շեշտել է նա։
ՄԻՊ-ի խոսքով՝ Ադրբեջանի կողմից այս բոլոր խախտումների հիմնական պատճառն ու աղբյուրն իշխանությունների վարած հայատյաց քաղաքականությունն է։
«Այդ քաղաքականությունը վերջ չունի, քանի որ հենց դա է, որ սնում է իշխանությունը, այն հնարավորություն է տալիս այս երկրի ղեկավարությանը մնալ իշխանության, ժողովրդին պահել հայերի նկատմամբ ատելության մեջ՝ սեփական խնդիրներից շեղելու համար։ Ստեղծվել է համակարգ, որն ամբողջովին խարխլում է մարդու իրավունքների և ժողովրդավարության համակարգն»,- ասել է նա։
Թաթոյանը նշել է, որ նման պայմաններում խաղաղության մասին ադրբեջանական կողմի բոլոր հայտարարությունները սուտ են։
Նա հայտնել է, որ ՄԻՊ գրասենյակն արտահերթ զեկույց է պատրաստում։ Մենք գործ ունենք կեղծ խաղաղասիրության հետ, պատերազմից հետո, փաստորեն, ատելությունը և հայատյացության քաղաքականությունը (Ադրբեջանում) ոչ մի գրամով չպակասեցին»,- ընդգծել է նա։
Նոր լարվածություն
Ավելի վաղ հաղորդվել էր, որ հունվարի 11-ին՝ ժամը 15:15-ի սահմաններում, ադրբեջանական զինուժի ստորաբաժանումները կրակ են բացել Գեղարքունիքի մարզի Վերին Շորժայի հատվածում տեղակայված հայկական մարտական դիրքերի ուղղությամբ։ Հակառակորդի կրակը ճնշվել է հայկական կողմի պատասխան գործողություններով.
Նույն օրը՝ ժամը 17:30-ի սահմաններում, ադրբեջանական զինուժը վերսկսել է հայ-ադրբեջանական սահմանի արևելյան ուղղությամբ հայկական դիրքերի գնդակոծությունը՝ կիրառելով հրետանի և անօդաչու թռչող սարքեր։
Հայաստանի պաշտպանության նախարարությունը հայտնել է երեք զինծառայողի զոհվելու և մի քանի զինծառայողի վիրավորվելու մասին։
Միջադեպեր հայ-ադրբեջանական սահմանին
Հայաստանի՝ Ադրբեջանին սահմանակից մարզերում (Սյունիքում, Գեղարքունիքում և Վայոց Ձորում) մայիսի 12-ից ադրբեջանական զինուժի ստորաբաժանումներն ապօրինի հատել են ՀՀ պետական սահմանը «սահմանների ճշգրտման» պատրվակով և մինչ օրս գտնվում են Հայաստանի ինքնիշխան տարածքում։
Մայիսի 27-ին ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն առաջարկեց հայելային եղանակով հետ քաշել կողմերի զորամասերը ելման դիրքեր, Գեղարքունիքի մարզի Սոթքից մինչև Սյունիքի մարզի Խոզնավար հատվածի շփման գծի երկայնքով տեղակայել ռուս սահմանապահների։ Դրանից հետո, ըստ իր պլանի, կարելի կլինի սկսել հայ-ադրբեջանական սահմանի դեմարկացիայի և դելիմիտացիայի աշխատանքները։
Նոյեմբերի 14-ին հայ-ադրբեջանական սահմանի արևելյան հատվածներից մեկում ադրբեջանական զինուժի ստորաբաժանումները զրահատեխնիկայի օգնությամբ խորացան Հայաստանի ինքնիշխան տարածք, ինչի արդյունքում հայկական զինված ուժերի չորս մարտական դիրք հայտնվեցրջափակման մեջ։ Բանակցություններից հետո ադրբեջանական զորքերը լքեցին Հայաստանի տարածքը, իսկ ՀՀ զինված ուժերի ստորաբաժանումները դուրս բերվեցին վերը նշված չորս մարտական դիրքից։
Սակայն նոյեմբերի 16-ին Ադրբեջանը կրկին հարձակվեց հայկական դիրքերի վրա արևելյան ուղղությամբ՝ կիրառելով հրետանի և զրահատեխնիկա։ Հայաստանի պաշտպանության նախարարության տվյալներով՝ հակառակորդն ունի մինչև 70 սպանված և վիրավոր զինծառայող, ինչպես նաև զինտեխնիկայի զգալի կորուստներ։ Հայկական կողմն ունի 6 սպանված. Չճշտված տեղեկությունների համաձայն՝ 32 հայ զինծառայող գերության մեջ է։ Նույն օրը երեկոյան կրակը դադարեցվեց ռուսական կողմի միջնորդությամբ ձեռք բերված պայմանավորվածությամբ։
Դեկտեմբերի 4-ին ռուսական կողմի միջնորդությամբ Ադրբեջանից Երևան է վերադարձել 10 հայ գերի, դեկտեմբերի 19-ին ևս 10 ռազմագերի է վերադարձել Եվրախորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի միջնորդությամբ։ ։
Երևանը միջազգային հանրությունից պահանջում է համարժեք արձագանք տալ Ադրբեջանի ագրեսիվ քաղաքականության՝ ուղղված Հայաստանի ինքնիշխանության, տարածքային ամբողջականության և տարածաշրջանային անվտանգության դեմ, որը նաև հակասում է 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարության դրույթներին։